Postanowienie o wszczęciu postępowania podatkowego
W przypadku wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu organ podatkowy jest obowiązany wydać postanowienie. Treść postanowienia powinna precyzyjnie określać przedmiot postępowania i zakres czasowy postępowania. Wszczęcie postępowania podatkowego można mieć miejsce, tylko w przypadku wydania postanowienia i doręczenia go stronie. Doręczenie stronie postanowienia jest konieczną przesłanką skuteczności wszczęcia postępowania podatkowego.
Natomiast Ordynacja podatkowa przewiduje wyjątki, w których organ podatkowy nie wydaje postanowienia o wszczęciu postępowania, tj. w przypadku złożenia:
- zeznania podatkowego przez podatników podatku od spadków i darowizn;
- informacji przez podatników podatku od nieruchomości, podatku rolnego i podatku leśnego;
- deklaracji do wymiaru zaliczek na podatek dochodowy od dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej przez podatników podatku dochodowego od osób fizycznych;
- informacji o schemacie podatkowym.
Data wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu
Jeżeli postępowanie zostało wszczęte z urzędu, datą wszczęcia postępowania jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania. W przypadku, gdy ustawa nie przewiduje wydania postanowienia, za datę wszczęcia postępowania przyjmuje się odpowiednio datę złożenia zeznania, deklaracji lub informacji.
Wszczęcie postępowania po kontroli podatkowej
Organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli.
Ograniczenia tego nie stosuje się w przypadku, gdy złożone przez podatnika wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu kontroli zostały w całości uwzględnione przez organ podatkowy.
Postępowanie podatkowe może być wszczęte także po upływie 6 miesięcy od zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli:
1) podatnik dokona ponownej korekty deklaracji, w której nie zostaną uwzględnione nieprawidłowości ujawnione w kontroli podatkowej;
2) organ podatkowy otrzyma informacje od organów podatkowych lub od innych organów, uzasadniające wszczęcie postępowania podatkowego.
Najważniejsze przypadki wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu
Najważniejsze przypadki wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu mają miejsce:
- w sprawach związanych z weryfikacją samoobliczenia podatków dokonywanego przez podatników;
- w przypadku opodatkowania dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach;
- przez Szefa KAS, w przypadku gdy może być wydana decyzja z zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.
Wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu przy samoobliczaniu podatku
Metoda samoobliczenia podatku stosowana jest w przypadku zobowiązań podatkowych powstałych z mocy prawa.
W przypadku zobowiązań powstałych z mocy prawa, podatnik lub płatnik samodzielnie je oblicza, stosując reguły określone w przepisach podatkowych. Powstanie zobowiązania podatkowego z mocy prawa następuje samoistnie z chwilą zaistnienia zdarzenia określonego w ustawie podatkowej.
Takim zdarzeniem może być, np. osiągnięcie dochodu (przychodu), świadczenie usługi, sprzedaż majątku. Zobowiązanie podatkowe powstaje zatem bez woli podatnika, ale również bez potrzeby działania organów podatkowych, w tym wydawania decyzji podatkowej.
Samoobliczenie podatku znalazło zastosowanie m.in. w:
- podatku dochodowym od osób prawnych i podatku dochodowym od osób fizycznych;
- podatku od towarów i usług;
- podatku akcyzowym;
- podatku od czynności cywilnoprawnych;
- w podatku rolnym, leśnym oraz od nieruchomości – w przypadku osób prawnych oraz innych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.
W przypadku tych podatków przepisy podatkowe nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji. Podatek wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty, a deklaracja jest oświadczeniem wiedzy podatnika zawierającym domniemanie prawdziwości.
Jedynie w sytuacji gdy podatnik (płatnik) nieprawidłowo obliczył, zadeklarował lub wpłacił podatek, organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe z urzędu, w wyniku którego może wydać decyzję określającą inną, prawidłową wysokość zobowiązania podatkowego. Decyzja ma charakter deklaratoryjny, tj. nie skutkuje powstaniem zobowiązania podatkowego, gdyż powstało ono wcześniej z mocy prawa.
Organ podatkowy wszczyna postepowanie podatkowe z urzędu, dotyczące określenia wysokości zobowiązania podatkowego, jeżeli podatnik:
- mimo ciążącego na nim obowiązku w całości lub w części nie zapłacił podatku;
- mimo ciążącego na nim obowiązku nie złożył deklaracji;
- wykazał w deklaracji zobowiązanie podatkowe w nieprawidłowej wysokości;
- nie wykazał w deklaracji powstałego zobowiązania podatkowego.
Organ podatkowy wszczyna również postępowanie z urzędu, gdy podatnik lub inny podmiot jest obowiązany do zapłaty podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku bez złożenia deklaracji, a tego obowiązku nie wykonał w całości lub w części.
Wszczęcie postepowania podatkowego w podatku od nieruchomości
W podatku od nieruchomości przepisy dotyczące postepowania podatkowego są uzależnione od tego, czy podatnik jest:
- osobą fizyczną,
- osobą prawną
- jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej.
Postępowanie podatkowe dla osób fizycznych
W przypadku podatku do nieruchomości, gdy podatnikiem są osoby fizyczne zobowiązanie podatkowe powstaje w następstwie doręczenia decyzji ustalającej, to organ podatkowy dokonuje obliczenia i wymiaru podatku. To na organie podatkowym spoczywa obowiązek ustalenia stanu faktycznego, ale również dokonania prawidłowej wykładni przepisów. Podatnik nie ponosi zatem ryzyka prawidłowego obliczenia podatku, jak to ma miejsce w przypadku samoobliczenia zobowiązania podatkowego powstającego z mocy prawa.
Informacje składane przez osoby fizyczne w podatku od nieruchomości, służą do zebrania informacji niezbędnych do wydania decyzji konstytutywnych i nie korzystają z domniemania ich prawdziwości. Podatnik w tych informacjach nie wylicza kwoty zobowiązania, podaje jedynie dane niezbędne do jego wyliczenia i wymierzenia w decyzji konstytutywnej. Organ podatkowy nie jest nimi związany i może dokonywać samodzielnych ustaleń stanu faktycznego, stanowiących podstawę dla ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego.
W przypadku złożenia informacji przez podatników podatku od nieruchomości organ podatkowy nie wydaje postanowienia o wszczęciu postępowania. Za datę wszczęcia postępowania przyjmuje się datę złożenia przez podatnika podatku od nieruchomości informacji podatkowej.
Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem doręczenia decyzji o charakterze konstytutywnym, która tworzy nowy, konkretny stosunek prawnopodatkowy i wywołuje skutki prawne dopiero w chwili doręczenia jej podatnikowi.
Postępowanie podatkowe dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej
Inaczej jest w przypadku podatku od nieruchomości od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej (również podatek od środków transportowych). W tej sytuacji zobowiązanie podatkowe powstające z mocy prawa i podlega samoobliczeniu przez podatnika. Organ podatkowy nie wydaje decyzji, a kwota podatku do zapłaty wynika ze składanej przez podatnika deklaracji podatkowej.
Bibliografia:
Ordynacja podatkowa, red. Mariański 2023, wyd. 2
Ordynacja podatkowa, red. Dzwonkowski 2020, wyd. 9
Co to jest wszczęcie postepowania podatkowego?
Postępowanie podatkowe jest rodzajem postępowania administracyjnego, uregulowanym w Ordynacji podatkowej, które wszczyna organ podatkowy pierwszej instancji (np. naczelnik urzędu skarbowego). Celem postępowania podatkowego jest zazwyczaj określenie wysokości zobowiązania podatkowego. Postępowanie podatkowe wszczyna się najczęściej w wyniku stwierdzenia nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych, np. w przypadku, gdy kontrola podatkowa ujawni takie nieprawidłowości.
Kiedy urząd skarbowy może wszcząć postepowanie podatkowe?
Postępowanie podatkowe wszczynane jest z urzędu najczęściej w wyniku stwierdzenia nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych, np. w przypadku, gdy kontrola podatkowa ujawni takie nieprawidłowości. Postępowanie podatkowe może też być wszczęte na wniosek podatnika, np. przez wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku.
Od czego zaczyna się postępowanie podatkowe?
Postępowanie podatkowe wszczynane jest z urzędu lub na wniosek podatnika, np. przez złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku. Postępowanie podatkowe podjęte przez organ podatkowy z urzędu (poza przypadkami wymienionymi w Ordynacji podatkowej) rozpoczyna się w dniu doręczenia podatnikowi postanowienia o jego wszczęciu. Datą wszczęcia postępowania podatkowego na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu.
Czy złożenie deklaracji wszczyna postępowanie podatkowe?
Postępowanie podatkowe może zostać wszczęte w sprawach dotyczących podatków. Złożenie deklaracji, czy zeznań w podatku PIT, CIT, czy VAT, nie powoduje wszczęcia postępowania podatkowego. Inaczej jest w przypadku podatników będących osobami fizycznymi w podatku od nieruchomości, podatku rolnym, podatku leśnym oraz w podatku od spadków i darowizn.
W tym przypadku wymagane jest złożenie odpowiedniej deklaracji, czy informacji, które inicjują wszczęcie postepowania podatkowego. Zobowiązanie podatkowe powstaje w takim przypadku z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.
